Ενδομητρίωση

Γράφει ο ιατρός κ. Αργύριος Ρούντης,

Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, MD, MSc

Η ενδομητρίωση είναι μία κατάσταση χρόνιας φλεγμονής κατά την οποία ιστός παρόμοιος με αυτόν του ενδομητρίου εντοπίζεται σε ανατομικές περιοχές εκτός της ενδομήτριας κοιλότητας, συνηθέστερα στις ωοθήκες και στις σάλπιγγες. Σπανιότερα, ο έκτοπος ενδομήτριος ιστός μπορεί να εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη, στο έντερο, στον κόλπο ή το ορθό.

Πρόκειται για μία αρκετά συχνή κατάσταση η οποία επηρεάζει περίπου 1 στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, με μέση ηλικία διάγνωσης τα 25 με 30 έτη. Μελέτες έχουν δείξει ότι γυναίκες με μικρό Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και υπογονιμότητα, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να πάσχουν από ενδομητρίωση.

Η συμπτωματολογία της ενδομητρίωσης ποικίλλει. Μερικές γυναίκες είναι ασυμπτωματικές, ενώ οι περισσότερες εμφανίζουν ένα ή περισσότερα εκ των παρακάτω συμπτωμάτων:

– Χρόνιος πυελικός πόνος (70%) ο οποίος μπορεί να έχει τις εξής μορφές:

• Δυσμηνόρροια: πόνος κατά την χρονική διάρκεια της εμμήνου ρύσεως

• Δυσπαρεύνεια: πόνος κατά την σεξουάλική επαφή

• Δυσχεσία: πόνος στις κενώσεις, ο οποίος μπορεί να συνοδεύεται από αιματοχεσία (απώλεια αίματος με τις κενώσεις). Το σύμπτωμα αυτό είναι ενδεικτικό προσβολής του εντέρου από την νόσο.

• Πόνος κατά την διούρηση σε συνδυασμό με δυσουρικά ενοχλήματα.

Σημαντικό: Η ένταση του πόνου δεν σχετίζεται με την έκταση της νόσου, που σημαίνει ότι μία γυναίκα με πολύ πόνο δεν έχει απαραίτητα και μεγάλη έκταση νόσου, και το αντίστροφο.

-Υπογονιμότητα

-Άλλα συμπτώματα ανάλογα με το σημείο εμφύτευσης του έκτοπου ενδομητρικού ιστού όπως:

• Άλγος κοιλιακού τοιχώματος: οφείλεται σε παρουσία ενδομητρίωσης στο κοιλιακό τοίχωμα

• Αιμόπτυση (παρουσία αίματος με το βήχα): σε εξαιρετικά σπάνια περιπτώσεις όπου υπάρχει ενδομητρίωση στον πνεύμονα.

Η ακριβής αιτιολογία της ενδομητρίωσης είναι άγνωστη. Παρόλα αυτά έχουν προταθεί πολλές θεωρίες σχετικά με την παθογένειας της όπως:

• Παλίνδρομη έμμηνος ρύση: συμβαίνει όταν το ενδομήτριο δεν απομακρύνεται πλήρως με την περίοδο αλλά ένα μέρος του παλινδρομεί μέσω των σαλπίγγων στην πύελο και προσκολλάται σε διάφορα όργανα.

• Γενετική προδιάθεση: Οι γυναίκες που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με ενδομητρίωση έχουν 7 φορές μεγαλύτερο ρίσκο να αναπτύξουν ενδομητρίωση.

• Διασπορά μέσω λεμφαγγείων: Αυτή η θεωρία μπορεί να εξηγήσει πως η ενδομητρίωση μπορεί να εντοπιστεί σε απομακρυσμένα όργανα όπως ο πνεύμονας.

• Μεταπλασία: Αναφέρεται στην διαδικασία μέσω της οποίας ένας τύπος κυττάρου αλλάζει σε έναν άλλον και προσαρμόζεται στο περιβάλλον.

• Δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού

• Ορμονικοί παράγοντες

• Περιβαλλοντικές τοξίνες

Η τελική διάγνωση της ενδομητρίωσης είναι ιστολογική, δηλαδή απαιτείται βιοψία από τις ενδομητριωσικές βλάβες οι οποίες είναι ορατές στα πλαίσια διαγνωστικής λαπαροσκόπησης.

Η κλινική υποψία τίθεται από το ιστορικό της γυναίκας (υπογονιμότητα, χαμηλό ΔΜΣ), τα συμπτώματα (δυσμηνόρροια, χρόνιος πυελικός πόνος) καθώς και την κλινική εξέταση (πόνος κατά την ψηλάφηση της μήτρας και του τραχήλου, μήτρα αυξημένων διαστάσεων καθηλωμένη σε οπίσθια κλίση κάμψη, παρουσία ψηλαφητών οζιδίων στους ιερομητρικούς συνδέσμους της μήτρας).

Ο διακολπικός υπέρηχος χρησιμεύει στην αναγνώριση των ωοθηκικών ενδομητριωμάτων, ενώ η μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση της ενδομητρίωσης που σχετίζεται με το έντερο ή το ουροποιητικό σύστημα, καθώς και στον αποκλεισμό άλλων αιτιών χρόνιου πυελικού πόνου.

Η θεραπεία της ενδομητρίωσης θα πρέπει να είναι εξατομικευμένη για την κάθε γυναίκα και να στοχεύει στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και στην βελτίωση της γονιμότητας της. Οι ασυμπτωματικές γυναίκες χωρίς επηρεασμένη γονιμότητα χρήζουν απλής παρακολούθησης. Για τις υπόλοιπες, οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν:

• Παυσίπονα: Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας για την συμπτωματική αντιμετώπιση του πόνου που σχετίζεται με την ενδομητρίωση.

• Ορμονική θεραπεία: Περιλαμβάνει τα αντισυλληπτικά δισκία, το σπείραμα Mirena, τα προγεσταγόνα και τους αγωνιστές GnRH. Στοχεύει στην συρρίκνωση των εστιών της ενδομητρίωσης μέσω της αναστολής της ωορηξίας και της ατροφίας που προκαλούν στο ενδομητρικό ιστό.

• Χειρουργείο: Στοχεύει στην αφαίρεση και καταστροφή όλων των εστιών της ενδομητρίωσης και οδηγεί σε βελτίωση τόσο των συμπτωμάτων όσο και της γονιμότητας της γυναίκας. Το είδος του χειρουργείου εξαρτάται από την έκταση και την θέση της νόσου καθώς και από την επιθυμία της γυναίκας για μελλοντική γονιμότητα. Η επέμβαση μπορεί να γίνει λαπαροσκοπικά ή ανοιχτά με λαπαροτομία.